Dieđit duođalaš diliid birra

Bargiin ja studeanttain lea sihke vuoigatvuohta ja geatnegasvuohta dieđihit moaittehahtti dili birra. Dás sáhtát lohkat iežat vuoigatvuođaid ja geatnegasvuođaid birra ja makkár rutiinnat guskket moaittehahtti diliid dieđihemiide.

Sáhtat ollislaš dokumeantta viežžat pdf-hámis dán siiddu vuolemusas jus dan háliidat. Das gávnnat maid reivemála maid dárbbašat jus čálalaččat áiggut dieđihit.

 

Sisdoallu:

  1. Mii lea dieđiheapmi
  2. Vuoigatvuohta ja geatnegasvuohta dieđihit
  3. Dieđiheamit mat guskket Sámi allaskuvlla bargiide 
  4. Maid berret diehtit ovdal go dieđihat?
  5. Mii dáhpáhuvvá go don Sámi allaskuvlii leat dieđihan moaittehahtti dili birra?
  6. Mii dáhpáhuvvá go studeantan Sámi allaskuvllas leat dieđihan moaittehahtti dili birra?
  7. Rutiinadokumeanta ja dieđihanskovvi

 

1.Mii lea dieđiheapmi?

Dieđiheapmi lea muitalit duođalaš moaittehahtti diliid birra, vuosttažettiin láhkarihkkumiid ja dábálaš ehtalaš norpmaid rihkkumiid birra. Dát sáhttet ovdamearkka dihte guoskkat

  • Eahpeehtalaš, lobihis dahje ráŋggáštusvuloš diliid oahppo- dahje bargobirrasis, nuoskkideami, korrupšuvnna, almmolaš ruđaid boasttugeavaheami, válddi boasttugeavaheami jna

  • Boasttuvuođaid dahje váilevašvuođaid mat sáhttet dagahit heakka dahje dearvvašvuođa ovdii

  • Ahte mielstudeanttat dahje mielbargit vásihit givssideami, loavkašuhttima dahje vealaheami iežaset doaimma olis Sámi allaskuvllas.

 

2.Vuoigatvuohta ja geatnegasvuohta dieđihit

Vuoigatvuohta dieđihit

Bargobiraslága vuođul lea bargiin vuoigatvuohta dieđihit moaittehahtti diliid. Láhka suddje du mávssaheami vuostá Sámi allaskuvlla bealis ja bidjá gáibádusaid Sámi allaskuvlii láhčit dili dieđiheapmái. Bargobiraslága njuolggadusat gusket buot virgediliide.

Geatnegasvuohta dieđihit

Leat go don bargi ja leat fuomášan loavkašuhttima, vealaheami ja boasttuvuođaid dahje váilevašvuođaid mat sáhttet dagahit heakka dahje dearvvašvuođa ovdii? Dalle lea dus bargobiraslága § 2-3 nr. 2 b,d, ja e bustáva mielde geatnegasvuohta dieđihit bargoaddái dahje suodjalusáittardeaddjái.

Dieđihangeatnegasvuohta sáhttá maiddái čuovvut eará lágaid, njuolggadusaid dahje šiehtadusaid.

 

3. Dieđiheamit mat gusket Sámi allaskuvlla bargiide 

Sámi allaskuvla galgá leat oadjebas ja rabas bargobáiki buohkaide. Jus don

bargin fuomášat moaittehahtti diliid mat sáhttet vahágahttit Sámi allaskuvlla dahje ovttaskas bargiid Sámi allaskuvllas, de bivdit du dieđihit dan birra.

Studeanttaid bivdit váidalit moaittehahtti diliid birra mat gusket oahppobirrasii.

Dieđihit jus guoská earáide

Jus fuomášat vahágahtti, várálaš, eahpeehtalaš dahje ráŋggáštusvuloš diliid Sámi allaskuvllas mat eai guoskka dutnje alccet, de galggat dieđihit bargoaddái dahje suodjalusáittardeaddjái. Sáhtát dieđihit čálalaččat neahttaskovi bokte dahje njálmmálaččat.

Váidda mii guoská alccat

Moaittehahtti diliid mat gusket alccat persovnnalaččat galggat muitalit iežat lagamus jođiheaddjái dahje su jođiheaddjái. Dákkár oktavuođain ii geavahuvvo dieđihanskovvi.

 

4. Maid berret diehtit ovdal go dieđihat?

Sámi allaskuvla galgá fuolahit ahte dus lea oadjebas bargobiras ja galgá álggahit doaibmabijuid jus gávnnahuvvojit ahte leat moaittehahtti dilit. Dieđihanáššit gieđahallojuvvojit oskkáldasvuođas it ge galgga dárbbašit vásihit negatiiva váikkuhusaid (mávssaheami) bargoaddi bealis dainna go dieđihat.

Dorvvolaš dieđiheapmi

Sámi allaskuvla fuolaha ahte ášši gieđahallojuvvo govttolaččat. Ášši gieđahallojuvvo oskkáldasvuođas bargiid bealis geain lea jávohisgeatnegasvuohta sihke gieđahaladettiin, ja maŋŋel go ášši lea loahpahuvvon.

Gii beassá diehtit ahte don dieđihat?

Du namma ii almmuhuvvo eanebuidda go dat mii lea dárbbašlaš ášši gieđahallama geažil. Son guhte sivahallojuvvo juoga man dihte galgá beassat diehtit sivahallama birra, beassat geahčadit ášši ja muitalit iežas beali. Eanas áššiin mearkkaša dat ahte son guhte sivahallojuvvo beassá diehtit gii lea dieđihan.

Njálmmálaš dieđiheapmi

Don sáhtát dieđihit njálmmálaččat telefovnna bokte dahje njuolga iežat jođiheaddjái, su jođiheaddjái, iežat suodjalusáittardeaddjái dahje luohttámušolbmui.

Čálalaš dieđiheapmi

Sámi allaskuvllas lea sierra skovvi masa sáhtát čállit dieđiheami (geahča mildosiin). Skovi lea vejolaš buktit ovdakantuvrii, sáddet poasta bokte, dahje bidjat poastakássii mii lea oahppo- ja dutkanhálddahusa lahka.

E-poasta ii leat dohkkehuvvon geavahit sáddet dieđihemiid persovdnasuodjalusnjuolggadusaid geažil.

Sámi allaskuvllas boahtá fargga sierra digitála vuogádat man bokte sáhttit dustet čálalaš dieđihemiid.

Namahis dieđiheapmi

Sáhtát maiddái dieđihit nu ahte iežat namma ii ovdanboađe telefovnna dahje reivve bokte. Suodjalusáittardeaddji, luohttámušolmmoš dahje sierra advokáhtta sáhttet maiddái gaskkustit dieđiheami. Fuomáš ahte namakeahtes sivahallamat bargiid dahje mielstudeanttaid vuostá hárve mielddisbuktet ráŋggáštemiid. Sámi allaskuvla dárbbaša eanas áššiin diehtit gii don leat jus galgá sáhttit čuovvolit ášši.

Sámi allaskuvlla guorahallangeatnegasvuohta

Jus válljet dieđihit njálmmálaččat bargoaddái/suodjalusáittardeaddjái dahje čálalaččat skovi bokte, de lea sus gii vuostáiváldá du dieđiheami geatnegasvuohta gaskkustit ášši ovddasvástideaddji jođiheaddjái guhte álggaha guorahallama ja doaibmabijuid.

Doarjja

Áššemeannudeaddji čuovvula du ja bovde ságastallamii ášši gieđahaladettiin ja maŋŋel go ášši lea loahpahuvvon.

Sáhttá leat jierpmálaš digaštallat ášši soapmásiin ovdal go dieđihat. Ovdamearkka dihte iežat suodjalusáittardeddjiin dahje luohttámušolbmuin. Soai sáhttiba/sii sáhttet maid searvat čoahkkimiidda duinna ja du doarjut ášši gieđahaladettiin.

Sáhttá leat váttis dieđihit danne go šattat čilget dan maid leat vásihan sidjiide geat galget guorahallat ášši. Ráhkkan dasa ahte sáhtát vásihit vuostehágu ja šiitima ášši guoskevaččain.

Dokumentašuvdna

Vurke dokumentašuvnnaid mat nannejit ášši (e-poasttat, sms, reivvet, govat j.s). Čále maid leat vásihan nu jođánit go vejolaš maŋŋel dáhpáhusa.

Go leat vuostálas čuoččuhusat: Ráhkkan dasa ahte soaitá leat váttis ráŋggáštit bargi jus eai gávdno duođaštusat. Du dieđiheapmi sáhttá goitge váikkuhit dasa ahte ii dáhpáhuva nuppes.

Suodjalus mávssaheami vuostá ja sorjjaskeahtes dárkkisteapmi

Bargoaddis ii leat lohpi mávssahit go leat dieđihan ášši (nu go olgguštit, bargodoaimmaid geassit dahje rievdadit, eretcealkit, gaskaboddosaččat lihccut dahje lihccut). Direktevra oažžu kopiija buot dieđihanáššiin ja sáhttá dárkkistit ahte áššit gieđahallojuvvojit riekta. Jus direktevra ieš lea seaguhuvvon áššái, de oažžu rektor kopiija. Jus goitge vásihat negatiiva váikkuhusaid dainna go dieđihat, de bivdit du váldit oktavuođa njuolga direktevrrain.

Politiijaváidin

Jus dáhpáhus lea ráŋggáštusvuloš, de sáhtát ávžžuhuvvot váidit dili politiijaide. Sámi allaskuvlla sáhttá maiddái iešheanalaččat váidit ášši politiijaide.

Gulahallanolbmot geaiguin sáhtát ráđđádallat

Jus eahpidat galggat go dieđihit, de sáhtát váldit oktavuođa iežat suodjalusáittardeddjiin, luohttámušolbmuin dahje Bargobearráigeahčuin (arbeidstilsynet.no).

Bargiid gulahallanolbmot dieđihanáššiin

Sáhttá leat jierpmálaš digaštallat ášši soapmásiin ovdal go formálalaččat dieđihat moaittehahtti diliid. Ráđđádala soapmásiin geasa luohtát. Mii leat ráhkadan listtu olbmuin geat sáhttet addit buriid rávvagiid.

Gulahallanolbmot Sámi allaskuvllas

Váldonjuolggadus lea ahte áššit galget čuovvut bálvalusgeainnu (lagamus hoavddain). Jus ášši guoská givssideapmái dahje loavkašuhttimii, de galgá váldit oktavuođa bargoaddiin dahje suodjalusáittardeddjiin.

Jus don earálágan áššiin leat eahpádusas man ávkkálaš lea čuovvut bálvalusgeainnu, de sáhtát váldit oktavuođa earáiguin Sámi allaskuvllas geat sáhttet rávvet du. Dát sáhttet leat:

  • Suodjalusáittardeaddji

  • Luohttámušolbmot

  • Bargiidossodat

  • Fitnodatdearvvašvuođabálvalus

Geahččoeiseválddit

Leat go eahpesihkar makkár njuolggadusat gustojit? Bargobearráigeahču vástidanbálvalus vástida bargobirrasii guoskevaš áššiid telefonnummaris + 47 73 19 97 00.

 

5. Mii dáhpáhuvvá go don Sámi allaskuvlii leat dieđihan moaittehahtti dili birra?

Gii vuostáváldá ášši?

Jus dieđihat skovi bokte ovdakantuvrii de biddjo skovvi Sámi allaskuvlla arkiivavuogádahkii sierra áššin ja juhkko ovddasvástideaddji jođiheaddjái čuovvoleapmái. Áššis biddjo kopiija direktevrii (dehe rektorii jus direktevra lea seaguhuvvon).

Gii ovddasvástideaddji jođiheaddjin doaibma vuolgá ášši sisdoalus. Ovdamearkka dihte jus lea personála dehe DBS ášši de biddjo ášši lagamus hovdii, dahje bargiidhovdii jus guoská viidát go duššo ossodahkii. Jus lea studeantaášši de biddjo oahppo- ja dutkanhovdii. Jus lea viessodoaimmahatášši de biddjo teknologiija- ja doaibmaossodahkii. Sihkarvuođaáššit biddjojit Sámi allaskuvlla sihkarvuođaovddasvástideaddjái (CSO- Chief security officer).

Jus dieđihat iežat lagamus hovdii de čállá son notáhta das maid leat ovdanbuktán mii biddjo arkiivavuogádahkii sierra áššin ja juhkko ovddasvástideaddji jođiheaddjái čuovvoleapmái.

Mii dáhpáhuvvá viidáseappot áššiin?

  • Sullii vahkku sisa oaččut dieđuid ovddasvástideaddji áššemeannudeaddjis das mii dáhpáhuvvá viidáseappot áššiin.

  • Visot áššit mat dieđihuvvojit váldojuvvojit duođalaččat ja guorahallojuvvojit nu guhkás go lea vejolaš.

  • Visot sensitiiva dokumeanttat áššis čuldojuvvojit almmolašvuođas ja ášši gieđahallojuvvo oskkáldasvuođas. Dat mearkkaša ahte du namma ii almmuhuvvo earáide go sidjiide geat dárbbašit dan diehtit ášši gieđahallama olis.

  • Jus duođaštuvvojit moaittehahtti dilit, de álggahuvvojit doaibmabijut vai duođaštuvvon dilit nohket.

Makkár vuoigatvuođat leat dus gii dieđihat moaittehahtti diliid?

  • Dieđiheaddjin beasat ovdanbuktit iežat oainnu sutnje/sidjiide geat galget gieđahallat ášši,

    dábálaččat čoahkkimis gos čállojuvvo referáhtta.

  • Go it leat ieš bealálaš áššis, de it leat mielde viidáset áššemannolagas. Áššemeannudeaddji váldá oktavuođa duinna jus dárbbaša eambbo dieđuid čuvget ášši. Oaččut duođaštusa ahte ášši lea vuostáiváldojuvvon, ja dieđu go ášši lea loahpahuvvon.

  • Don it galgga vásihit negatiiva váikkuhusaid dainna go dieđihat. Jus goitge vásihat dakkáriid, de bivdit du váldit njuolga oktavuođa direktevrrain (dehe rektoriin jus direktevra lea bealálaš).

Makkár vuoigatvuođat leat sus gii sivahallojuvvo moaittehahtti diliid dihte?

  • Ovttaskasolbmuin geat sivahallojuvvojit moaittehahtti diliid geažil lea vuoigatvuohta beassat diehtit sivahallama birra, beassat geahčadit ášši ja muitalit iežaset beali. Son dahje sii geat sivahallojuvvojit, gohččojuvvojit sierra čoahkkimii gos ášši čuvgejuvvo máŋgga bealis.

  • Jus bargi čájehuvvo leat sivalažžan duođalaš moaittehahtti dili geažil Sámi allaskuvlla doaimma olis, de sáhttá ovddiduvvot personálaášši. Stáhtabargiidlágas leat njuolggadusat das movt dákkár áššit galget jođihuvvot.

  • Jus studeanta lea láhtten roavva unohis vugiin, de sáhttá ovddiduvvot ášši váiddalávdegoddái ( klagenemnda). Universitehta- ja allaskuvlalágas § 4-8 (lovdata.no) leat njuolggadusat movt dákkár áššit galget jođihuvvot.

Buot bealálaččat áššis ožžot dieđu go ášši loahpahuvvo.

 

6. Mii dáhpáhuvvá go studeantan Sámi allaskuvllas leat dieđihan moaittehahtti dili birra?

Gii vuostáiváldá ášši?

  • Áši sáddejuvvo poastavuostáiváldima bokte oahppo- ja dutkanhovdii

  • Don oaččut automáhtalaš dieđu ahte ášši lea registrerejuvvon vuogádahkii.

Kopiija sáddejuvvo direktevrii.

Mii dáhpáhuvvá viidáseappot áššiin?

  • Sullii vahkku sisa oaččut dieđuid das mii dáhpáhuvvá viidáseappot áššiin.

  • Oahppo- ja dutkanhoavda gii galgá gieđahallat ášši. Beasat diehtit gii áššemeannudeaddji šaddá.

  • Goahtejođiheaddjis lea ovddasvástádus fuolahit ahte oahppobiras lea dohkálaš, ja váldojuvvoba álo searvái jus fágagoađis leat dáhpáhuvvan moaittehahtti dilit.

  • Visot áššit mat dieđihuvvojit váldojuvvojit duođalaččat ja guorahallojuvvojit nu guhkás go lea vejolaš.

  • Visot sensitiiva dokumeanttat áššis čuldojuvvojit almmolašvuođas ja ášši gieđahallojuvvo oskkáldasvuođas. Dat mearkkaša ahte du namma ii almmuhuvvo earáide go sidjiide geat dárbbašit dan diehtit ášši viidáset gieđahallama geažil.

  • Jus duođaštuvvojit moaittehahtti dilit, de álggahuvvojit doaibmabijut loahpahan dihte duođaštuvvon diliid.

Makkár vuoigatvuođat leat dus gii dieđihat moaittehahtti diliid?

  • Jus don it leat ieš bealálaš áššis, de it leat mielde viidáset áššemannolagas. Áššemeannudeaddji váldá oktavuođa duinna jus dárbbašit eambbo dieđuid čuvget ášši. Don oaččut duođaštusa ahte ášši lea vuostáiváldojuvvon ja dieđu go ášši lea loahpahuvvon.

  • Jus don dieđihat duođalaš ášši man ieš leat vásihan Sámi allaskuvllas, de šattat bealálažžan áššis. Ášši bealálažžan lea dus vuoigatvuohta beassat muitalit ja bovdejuvvot álo ságastallamii gos beasat muitalit iežat beali áššis. Sáhtát áinnas váldit mielde liigeolbmo ságastallamii. Dát sáhttá leat ustit, advokáhtta, bearašlahttu dahje studeantaráđđeaddi. Čoahkkimis čállojuvvo referáhtta masa don sáhtát buktit oaiviliid.

  • Bealálažžan beasat čađat diehtit gieđahallama birra ja ášši bohtosa birra nu guhkás go lea vejolaš jávohisgeatnegasvuođa geažil goalmmátolbmo hárrái.

  • It galgga vásihit negatiiva váikkuhusaid dainna go dieđihit. Jus goitge vásihat dakkáriid, de bivdit du váldit njuolga oktavuođa Siskkáldas revišuvnna ovttadagain.

7. Mildosat

Filesize: 19 KB
Filesize: 906 KB